"On Earth We're Briefly Gorgeous": Điều ẩn chứa trong những bức thư cho mẹ

“In Vietnamese, the word for missing someone and remembering them is the same: nhớ. Sometimes, when you ask me over the phone, ‘Con nhớ mẹ không?’ I flinch, thinking you meant, ‘Do you remember me? I miss you more than I remember you.’”

Ocean Vuong là một nhà văn, nhà thơ trẻ người Mỹ gốc Việt và là tác giả của những tập thơ được đánh giá cao như Night Sky With Exit Wounds, Time is a Mother… On Earth We're Briefly Gorgeous (tựa Việt: Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian) là cuốn tiểu thuyết mang tính tự truyện đầu tay của Ocean Vuong vào năm 2019, góp phần giúp tên tuổi của anh nổi bật hơn giữa những cây viết đương thời. Tác phẩm đã được Nhã Nam mua bản quyền vào năm 2021 và tạo nên một cơn sốt không nhỏ trong giới văn học cả ở Mỹ và Việt Nam.

On Earth We're Briefly Gorgeous là tuyển tập những lá thư của một người con trai viết cho mẹ mình - một người không biết chữ và vốn từ của bà chỉ bó hẹp trong bốn bức tường… của một tiệm làm móng ở Hartford, Mỹ. Trong những lá thư ấy, Ocean Vuong tự xưng là Little Dog - hay Chó Con - một cái tên rất Việt Nam mà các ông bố bà mẹ thường dùng để gọi yêu con mình.

NHỮNG NGƯỜI PHỤ NỮ BÉ NHỎ

Lên 2 tuổi, Chó Con cùng gia đình di cư sang Philippines và rồi định cư ở Hartford, Mỹ vì cuộc sống tại Việt Nam quá đỗi thiếu thốn. Căn nhà nhỏ trên đất Mỹ rộng lớn chỉ có hai người phụ nữ cùng một đứa trẻ sinh sống: mẹ Rose (Hồng), bà ngoại và Chó Con. Cậu bé của chúng ta còn quá nhỏ để kết nối chính mình với một đất nước mới toanh, xa lạ. Ngoại Lan là một nhân chứng sống của chiến tranh lên con người. Bà không chỉ bị chính gia đình chối bỏ, bị ép gả cho người bà không hề yêu, mà trớ trêu thay, kể cả khi bà đã trốn thoát được, bà còn phải chọn con đường trở thành một gái đêm để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Và cũng chính vì thế, Chó Con không có ông ngoại; cậu đã gọi một cựu binh Mỹ tại chiến trường Việt Nam là “ông” vì ông ấy đã đem lòng yêu thương ngoại Lan trong những năm tháng tại ngũ. Về gia đình nhỏ của mình, tình cảm của bố mẹ của Chó Con dành cho nhau cũng không mấy tốt đẹp.

Gia đình đổ vỡ, người bố bị bắt vì tội bạo lực gia đình còn mẹ Hồng thì làm tại một cửa hàng làm móng nhỏ để kiếm sống. Chó Con còn có một người dì tên là Mai, nhưng  mối quan hệ giữa hai dì cháu cũng không mấy khăng khít khi gia đình dì cũng có những vấn đề riêng. Cậu nhóc của chúng ta là một đứa bé như vậy: một đứa bé với trái tim lạc lối ở mảnh đất mà cậu không có mối liên kết nào sâu sắc, và còn là một đứa lớn lên, thiếu vắng đi hình bóng người cha.

Qua những bức thư đề gửi mẹ và những phân đoạn tự vấn như đang nói chuyện với bà, Ocean Vuong đặc biệt dành tình cảm cho hai người phụ nữ ấy, biến họ trở thành nguồn cảm hứng chính cho tiểu thuyết On Earth We're Briefly Gorgeous.

CHIẾN TRANH, TIẾNG MẸ ĐẺ VÀ MỘT TRÁI TIM VIỆT TRÊN ĐẤT MỸ 

“Our Vietnamese is a time capsule, a mark of where your education ended, ashed. Ma, to speak in our mother tongue is to speak only partially in Vietnamese, but entirely in war.”

Chiến tranh và ngôn ngữ là những đề tài mà Ocean Vuong khai thác trong tác phẩm này. Lớn lên với tiếng Anh là ngôn ngữ chính, Chó Con bất đắc dĩ trở thành thằng nhóc “da trắng” trong một gia đình người Á. Vốn tiếng Anh của mẹ và bà đều không đủ để giao tiếp một cách trơn tru, đến mức việc cả nhà đi siêu thị và cố gắng tìm mua một chiếc đuôi bò về nấu cũng trở nên ngượng nghịu. Là người duy nhất được đi học và được sống trong tiếng Anh từ nhỏ, Chó Con bất đắc dĩ trở thành cậu phiên dịch viên nhí ở nhà. Những suy tư và ngẫm nghĩ về đất nước Việt Nam, về thứ tiếng mẹ đẻ lạ lẫm, về chiến tranh dân tộc và về gia đình của mình đã nuôi dưỡng tâm hồn Ocean Vuong rất nhiều.

Chiến tranh đã đi qua, nhưng nó vẫn xuất hiện trong những câu chuyện ngoại Lan kể khi Chó Con còn nhỏ, và hơn bất cứ điều gì, nó vẫn tồn tại trong tâm hồn của mỗi người. Họ đã quen với chiến tranh và đau khổ đến mức tiếng pháo hoa rộn ràng trong ngày Độc lập cũng gợi nhắc về tiếng bom rơi cũng như những dòng Kinh Thánh về tình cảm gia đình cũng có thể khơi lại vết thương đau nhói của mẹ Hồng về người cha tác giả chưa một lần gặp mặt.  Đọc On Earth We’re Briefly Gorgeous, bạn đọc sẽ bắt gặp nhiều trường đoạn về sự tàn khốc của chiến tranh. Dù không sinh ra trong thời đó, nhưng những câu chuyện thời chiến lại là một trong những thứ nhào nặn nên tâm hồn của chính người viết. Sau những năm tháng trưởng thành trên đất cờ hoa, phải chăng đó lại là tiếng gọi của quê hương và là sợi dây gắn kết mạnh mẽ nhất và giữa anh và đất mẹ Việt Nam của mình?

“THEN I TOLD YOU THE TRUTH.”

“I didn’t want to use the Vietnamese word for it - bê-đê - from the French pédé, short for pédéraste. Before the French occupation, our Vietnamese did not have a name for queer bodies - because they were seen, like all bodies, fleshed and of one source - and I didn’t want to introduce this part of me using the epithet for criminals.”

 
Ocean Vuong sớm công khai là một người đồng tính nam và anh không ngần ngại thể hiện điều đó trong cuộc sống của mình. Những khía cạnh về thế giới của cộng đồng LGBT cũng được nhắc đến và khai thác trong On Earth We're Briefly Gorgeous. Trong câu chuyện, nhân vật Chó Con lần đầu khám phá về mình khi gặp cậu bạn Trevor tại chỗ làm thuê. Câu chuyện giữa hai cậu con trai mới lớn tìm hiểu về cơ thể và xu hướng tính dục của nhau đã được hé lộ qua nhiều khía cạnh: cách nói chuyện, cách tiếp xúc qua xác thịt, những tâm sự về nhau, những suy nghĩ và tình cảm dành cho người còn lại.

Chó Con đã hoàn toàn đơn độc trên hành trình này, vì đã không ai nói cho cậu hiểu thế nào là đồng tính, hay đúng hơn là, cậu đã không thấy có thứ gì trên đời có thể giải thích được tình yêu mà cậu dành cho người bạn đồng giới của mình. Qua ngòi bút của mình, thế giới nội tâm của nhân vật Chó Con cứ thế hiện lên theo cách mộc mạc nhất. Không viết phóng đại hay khoa trương, cũng không lãng mạn hoá mối tình ngắn ngủi giữa Chó Con và Trevor, Ocean Vuong đã mô tả một cách trung thực nhất những nút thắt tâm lý cũng như những biến cố mà nhân vật phải trải qua, như một cách để tri ân và tưởng nhớ tới mối tình đầu đã mất của mình.  

MỘT THOÁNG TA RỰC RỠ Ở NHÂN GIAN…

On Earth We're Briefly Gorgeous là một cuốn tiểu thuyết kỳ lạ, ít nhất là lạ so với đa số những tác phẩm cùng thể loại. Tác phẩm này không có cốt truyện liền mạch và những sự việc hiện lên không theo một trình tự cụ thể. Nói đúng hơn, đây là những lá thư viết theo hành trình trưởng thành của Chó Con một cách tuần tự: nói đến đâu thì kể đến đó, giống như xem một thước phim không qua chỉnh sửa. Suy nghĩ, tâm tư của cậu được liên tục đan xen vào dòng kể, khiến cho tác phẩm có một cấu trúc độc đáo.

Tác phẩm đã thành công trong việc lột tả được nét đẹp của con người và nỗi đau, giá trị của gia đình và đất nước, sự tàn bạo của chiến tranh và sự phi thường của tình yêu trong nhân gian nhỏ bé này. Và vì Ocean Vuong là một nhà thơ, nên văn phong trong tác phẩm của anh cũng mượt mà và trôi chảy vô cùng. Cuốn tiểu thuyết này sẽ là một lựa chọn đáng cân nhắc cho những ai yêu mến Vuong và có mong muốn hiểu thêm về cuộc đời của nhà văn, nhà thơ trẻ này. Với văn phong mượt mà đầy chất thơ cùng nội dung được khai thác sâu sắc, mong rằng bạn sẽ có trải nghiệm thật đẹp và “rực rỡ” khi đọc những trang sách của “On Earth We’re Briefly Gorgeous”.